Bokmelding: Lindas kokebok

Når vi har venner på besøk for første gang, vet jeg på forhånd at det vil være et eller flere usikre blikk på maten før kvelden er over. Til slutt sier en eller annen: "Dette var god mat, Linda, men jeg trodde ikke at du spiste kjøtt. Har du forandret mening - eller griller du det bare for oss?" Da smiler jeg og svarer: "Nei, deter ikke noe kjøtt her i det hele tatt." 


Hele ettermiddagen har de trodd at de spiste pølser og andre kjøttretter, marinert i smaksterk grillsaus. I virkeligheten har de spist det mest spennende, og kanskje det mest revolusjonerende produkt i dette århundre. 

Då eg kjøpte Lindas kokebok av Linda McCartney på ein loppemarknad var det like mykje som ein kuriositet som av interesse for oppskriftene. Boka er skriven i 1989 og kom ut på norsk i 1995, ei tid då eg mistenker at vegetarianismen i Noreg ikkje var særleg utbreidd. Sjølv var eg 13 år og budde i ei bygd på vestlandet. Eg syntes dyr var søte og ville gjerne vore veggis, men ante ingenting om korleis eg skulle gjennomført da. Eg hadde aldri sett ei kikert, og belgfrukter begrensa seg til tomatbønner på boks, tørre gule erter eller sukkererter i hagen.


Henning seier at han ikkje heilt klarer å ta denne boka seriøst fordi "den er så stygg og fordi æ trur ho har fått gi den ut bare fordi ho hete Linda McCartney". Eg er ikkje heilt einig i den hårbeskuande dommen. Det er godt mogleg at det kjende namnet, eller den kjende mannen påverka, men på ei anna side kan eg tenka meg at det å sjå den respektable frua fronte vegetarianismen må ha hatt ei viss positiv påverkningskraft i både England og Noreg på slutten av 80-, tidleg 90-tal. Skyt meg om eg tek feil, men eg trur nemleg at mange forbant vegetarianisme med røykelse, meditasjon og anna hippie-livsstil på den tida, og at den prektige fru McC kunne utvida det perspektivet ein smule.

Når det gjeld oppskriftene i boka, so er det ganske mange som ikkje er særleg interessante. For mange av dei heiter slikt som "Kjøtt", uten kjøtt, kjøttfri eller liknande og er laga med soya- eller gluten-produkt som er reine erstatningar av vegetabilsk protein. Er det godt? Eg veit ikkje. Eg får ropa i skogen: Er det nokon som bruker produkt av vegetabilsk protein i den vegetarianske matlaginga si?

Det er ellers ein høg frekvens av hardkokte egg i ymse variantar. Fylte egg, karrifylte egg, "super karri-egg med indisk smak», fylte egg med tomat og saus eller eit høgdepunkt: i ein grateng med kvit saus, litt krydder og hardkokte egg i skjever. Ost på toppen. Eg er stort sett begeistra for kvit og mjuk mat, særleg med smelta ost, men ein stad går grensa sjølv for meg. Eg lurer på om det er ved eggegratengen til Linda.

Likevel er det mange lovande oppskrifter i boka og, blant anna ei spansk/meksikansk-inspirert potetterte a la Faranto, der ein nokså streit tomatsaus med hakka tomater, tomatpure stangselleri, kvitlauk, laurbærblad, oregano og frisk persille fyller eit terteskal basert på poteter. Eg har ikkje prøvd denne oppskrifta, men fekk lyst. Eg gjev den att slik den står i boka, komplett med hypernøyaktige mål og ein tekst som minnar litt om hastverk i omsetjinga:

Potetterte a la Faranto

• 600 gram poteter, skrelt, og skåret i terninger
• 1ss (15 gram) margarin
• 2 ss melk
• 1 egg, sammenpisket
• 1/4 ts salt
• 5,5 ss (55 gram) hvetemel
• 1 ss olivenolje 

Kok potetene ca 25 minutter til de er møre. Ha dem i en bolle og mos dem med margarin, melk og egg. Ha i salt og mel og bland mosen svært godt sammne. 

Trykk potetblandingen ut i bunnen og på kantene av den ildfaste formen i et 1,2 cm tykt lag. Ha olivenolje over hist og her og stek tertebunnen i 15 minutter. 

Fyll sausen i en stekte potet-tertebunnen til et 2 cm tykt lag og dryss mozzarella og parmesan over. Stek i 10-20 minutter til osten bobler og potetkantene er gyllenbrun. 

Mens vi satt og spiste middag en søndag, kunne vi se lammene som hoppet og danset på markene utenfor kjøkkenvinduet. Når vi senket blikket mot tallerkenen, slo det oss at vi jo satt og fortærte beinet til et lam som nylig selv hadde lekt på et eller annet jorde. Vi så på hverandre og sa: "Hva er det vi gjør? Vi elsker jo disse sauene, de er slike fredfulle skapninger. Så hvorfor spiser vi dem da?" Det var siste gangen vi gjorde det. 


Det er ikkje berre sentimentale grunnar for å eta mindre kjøt, og eg lar gjerne Lindas kokebok vere ei av kjeldene eg går til for inspirasjon til eit breiare, vegetarisk kjøkenrepertoir. Sjølv om eg får litt lættis av den og.